Anadolu ve İran Coğrafyasında Hakimiyet

İstanbul’un Fethi’nden sonra Osmanlı Devleti sınırlarını genişletmiş, Karadeniz Türk gölü hâline gelmiştir. İstanbul’un Fethi ile Bizans İmparatorluğu yıkılmıştır.

1461 yılında Fatih Sultan Mehmed, Trabzon Rum İmparatorluğu’na son vermiştir. Fatih Sultan Mehmed İtalya seferinde hayatını kaybetmiştir. Bunun üzerine Osmanlı Devleti’nin başına II. Bayezit geçmiştir. II. Bayezit’in ilk yılları taht mücadelelerinin yaşandığı bir dönem olmuştur. Bunun yanında Doğuda Safevi Devleti’nin kurulması Osmanlı Devleti için bir tehdit unsuru hâline gelmiştir. Tebriz merkezli olarak kurulan Safevi Devleti; İran, Azerbaycan ve Irak’ı alarak topraklarını genişletmiştir. Safevi Devleti hükümdarı Şah İsmail başlangıçta Osmanlı Devleti ile iyi ilişkiler kurmuştur ancak gücünü artırdıkça Anadolu’ya doğru yayılma politikası takip etmiştir. Anadolu’da yayılma amacına ulaşabilmek için Şiiliği propoganda aracı olarak kullanmıştır. Osmanlı topraklarını ele geçirme amacında olan Şah İsmail, Memlûk ve Venediklilerle ittifak arayışı içinde olmuştur. Osmanlı’nın Balkanlarda uyguladığı iskân politikasına zarar vermiştir.

Şehzadeliği döneminde Trabzon’da bulunan I. Selim, Şah İsmail’in faaliyetlerini yakından takip etmiştir. I. Selim, Doğu’da ortaya çıkan tehlikeyi babası II. Bayezit’e bildirmesine rağmen tedbir alınmamıştır. Safeviler fırsattan yararlanarak Anadolu üzerindeki propaganda faaliyetlerine hız vermişlerdir. Safeviler, 1511 yılında Şah İsmail’e bağlı olan Şahkulu öncülüğünde Anadolu’da büyük bir isyan çıkardılar. Antalya ile Bursa arasında yayılan Şahkulu İsyanı, Osmanlı kuvvetleri tarafından bastırılmıştır.

Şahkulu İsyanı’nın bastırılmasından sonra 1512’de yeniçerilerin desteğini alan I. Selim, babasını tahttan indirerek Osmanlı Devleti’nin başına geçmiştir. Devlet içinde gücünü artıran I. Selim, Anadolu ve İran coğrafyasında hâkimiyet kurmaya çalışmıştır. I. Selim 1514 yılında Safeviler üzerine sefere çıkmıştır. Doğu Seferi’nde I. Selim Dulkadiroğulları Beyliği’nden kendilerine katılmalarını istemiştir ancak Memlûklular’ın kışkırtmaları sonucunda Dulkadiroğulları Beyliği, Osmanlı Devleti’ne katılmamıştır. Osmanlı kuvvetleri ile Safevi kuvvetleri 1514 yılında Çaldıran mevkiinde karşılaştılar.

Çaldıran Muharebesi’nde Safeviler mağlup olmuştur. Şah İsmail yaralı olarak İran içlerine kaçmak zorunda kalmıştır. Safeviler’in Doğu Anadolu’daki varlığına son verilmiştir

I. Selim; Çaldıran Muharebesi dönüşünde, 1515 yılında, Turnadağ Muharebesi’ni yapmıştır. Maraş, Elbistan ve Malatya bölgelerinde yaşayan Dulkadiroğlulları Beyliği Turnadağ Muharebesi ile Osmanlılara katılmıştır. Beyliğin katılmasıyla Anadolu Türk siyasi birliği tamamlanmıştır. I. Selim’in Doğu Seferi sonunda Erbil, Musul ve Kerkük Osmanlı Devleti’ne bağlamıştır. Doğu Seferi ile İpek Yolu denetiminin bir kısmı Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.