Osmanlıcılık Fikir Akımı ve Temsilcileri

Osmanlı Devleti sınırlarında yaşayan Müslim, gayrimüslim halka yeni haklar vererek aralarında eşitlik sağlamak amacıyla Osmanlıcılık fikri benimsenmişti.

Din, dil, ırk ayrımı yapmadan büyük bir Osmanlı milleti oluşturmak temel amaçtı. Fransız İhtilali’nin etkisiyle milliyetçilik fikrinin yayılmaya başlaması, Osmanlı topraklarında yaşayan gayrimüslimlerin kendi devletlerini kurmak istemelerine sebep oldu.

Avrupalı devletlerin parçalanmayı destekleyici tutumu gayrimüslim halkı cesaretlendirdi. Osmanlı Devleti buna engel olmak için önemli adımlar atmaya başladı. II. Mahmut Dönemi’nde Osmanlı Devleti, Osmanlıcılık düşüncesi ile ilgili ilk ciddi adımı attı.

II. Mahmut “Ben tebaamdaki dinler farkını ancak cami, havra ve kiliselerine girdikleri zaman görmek isterim.” diyerek önemli bir beraberlik mesajı verdi. Bu dönemde Batı tarzı birçok ıslahat yapıldı. Osmanlı Devleti’nde yapılan yenilikler sonucunda Batıyı yakından tanıyan, yabancı dil bilen bir genç nesil yetişti.

Osmanlıcılık fikrinin en önemli savunucuları Ali Paşa, Fuat Paşa, Mithat Paşa ve Genç Osmanlılardı. Genç Osmanlılar adı altında örgütlenen kadro, Osmanlı tabakasına eşit haklar tanınması, bu hakların yasalarla güvence altına alınması, meşrutiyet yönetimine geçilmesi görüşünde birleştiler.

Osmanlı Devleti’nin kurtuluşu Osmanlı sınırları içerisinde yaşayan tüm topluluklar arasında dil, din, ırk ve mezhep farkı gözetmeksizin herkesin Osmanlı vatandaşı olduğunu kabul etmekle sağlanabilecekti. Tanzimat’ın ilanından sonra sosyal alanda uygulanmaya başlanan bu fikir, Genç Osmanlıların II. Abdülhamit’e meşrutiyeti kabul ettirmesiyle siyasi alanda da yerini aldı.

Meşrutiyet’in ilanından kısa bir süre sonra Berlin Antlaşması ile Sırbistan, Karadağ ve Romanya’nın bağımsız olması Osmanlıcılık fikrine büyük bir darbe vurdu. Balkanlar’da, Doğu Anadolu’da yaşanan olaylar, gayrimüslimlerin Müslümanlara saldırıları ve devlete karşı isyanları Osmanlıcılık fikrinin başarıya ulaşamadığını gösterdi.