Tanzimat Fermanı, II. Mahmud zamanında hazırlanmış, ancak ölümü üzerine yerine geçen I. Abdülmecid (1839-1861) tarafından yayınlanmıştır.
Osmanlı Devleti’nde yapılan yenilik hareketlerinin bir devamı niteliğini taşıyan ve devlet hayatının her alanına yenilik getirmeyi amaçlayan Tanzimat Fermanı, devletin içinde bulunduğu durumu genel çizgileriyle belirttikten ve o duruma nasıl gelindiğinden söz ettikten sonra problemlerin nasıl çözüleceğini gösteriyordu.
Tanzimat Dönemi 1839 yılında Tanzimat Fermanı’nın yayınlanmasından, 1877-78 Osmanlı Rus Harbi (93 Harbi) sonrasında imzalanan 1878 Berlin Antlaşması’na kadar geçen dönemi kapsar.
Tanzimat Dönemi’nde yapılan idarî, sosyal ve kültürel yenilikleri şu şekilde sıralayabiliriz: Vilâyet Nizamnâmesi ile sancak (liva), kaza, nahiye örgütlenmesine gidildi. İl genel meclisleri kuruldu. Danıştay niteliği taşıyan “Şurây-ı Devlet” kuruldu. İlk medenî kanun olarak da bilinen “Mecelle” hazırlandı. Devlet kanunlarının yayınlandığı “Düstur” dergisi çıkarıldı. İlk demiryolu bağlantısı ve telgraf hattı kuruldu. İlk üniversite olan İstanbul Darü’l-Fünûn’u açıldı (1854). Maarif-i Umumî Nezâreti (Milli Eğitim Bakanlığı) kuruldu (1866).
Galatasaray Sultanîsi ile Askerî Rüştiye ve İdadîler açıldı. Şinasî ve Agâh Efendi tarafından ilk özel gazete olan “Tercüman-ı Ahvâl” yayınlandı. Kız rüştiyeleri açıldı ve kızlar ilköğretime alındı. “Dar’ül Muallimat” adıyla kız öğretmen okulları, yetim Müslüman çocuklar için “Dar’üş-şafaka” açıldı. “Kâime” adı verilen ilk kâğıt para basıldı, “Bank-ı Dersaadet” adıyla ilk Osmanlı Bankası kuruldu. İlk olarak dış borçlanmaya gidildi ve I. Abdülmecid zamanında İngiltere’den ilk dış borç alındı (1854). Arazî Kanunnâmesi (1858) ile topraktan alınan tüm vergilerin yerini 1/10 oranında “aşar” vergisi adıyla anılan tarım vergisi aldı.
Tanzimat Fermanı’yla; devletin güçlendirilmesi, Avrupa’nın desteğinin kazanılmak istenmesi ve Avrupa devletlerinin içişlerimize karışmasına son verilmesi amaçlanıyordu.
İlk Yorumu Siz Yapın