II. Abdülhamit Dönemi Eğitim ve II. Abdülhamit Dönemi’nde Açılan Okullar

II. Abdülhamit otuz üç yıl tahtta kaldığı süre içinde eğitime büyük bir önem verdi.

Modern eğitimin yerleştiği bu dönemde yeni okullara devlet bütçe ayırdı. Eğitim ve öğretim faaliyetlerinde merkeziyetçi, eğitim kurumları arasında ise denge politikası izledi. Darülfünunun tekrar faaliyete geçmesi için çalıştı.

II. Abdülhamit eğitim faaliyetlerinde Türklerin yoğun yaşadığı Anadolu’ya ağırlık verdi. Azınlık ve yabancı okullara Türk öğretmenler atanarak kontrol altına alınmaya çalışıldı. Bu devirde siyasi fikir akımlarının da okullara yansımaya başladığı görülmekteydi. İlk dereceli okullarda İslamcılık, orta dereceli okullarda ise Osmanlıcılık akımını vermeye çalışan programlar uygulandı. Türkçülük anlayışı da yavaş yavaş okulların müfredatına girmeye başladı.

II. Abdülhamit Dönemi’nde Açılan Okullar

II. Abdülhamit Dönemi Tanzimat kararlarının uygulandığı bir devirdir. Maarif-i Umûmiye Nizamnamesi ile eğitim sistemi modernleştirildi. 1876 yılında yürürlüğe giren Kanun-i Esasi’de de eğitimle ilgili düzenlemeler getirildi. II. Abdülhamit Dönemi’nde Maarif Merkezî Teşkilatı yeniden düzenlenerek her öğretim kademesi için genel müdürlükler ve müfettişlikler oluşturuldu.

Her vilayet merkezine bir maarif müdürlüğü ve meclisi açıldı. Vilayetlerde müfettiş kadroları da arttırıldı. Sancak ve kazalarda Maarif Meclisi şubeleri açıldı. Yine Maarif Nezareti bünyesinde rüşdiye ve idadi müdürlükleri oluşturuldu. Bu teşkilat sayesinde taşrada ilk ve ortaöğretim müesseseleri ile öğretmen okulları açıldı. Tanzimat Dönemi’nde yapılan okullar İstanbul ve çevresi ile sınırlı kaldığı hâlde II. Abdülhamit Dönemi’nde okullaşma tüm ülkeye yayıldı.

II. Abdülhamit Dönemi’nde Eğitim ile İlgili Yapılan Diğer Çalışmalar

• İbtidai (ilkokul) mektepler, rüşdiyeler ve idadiler yaygınlaştırıldı. (İlk kız idadisi 1880 yılında açılmıştı.)
• Çocukların ilköğretimine büyük önem verilerek pek çok vilayette yeni okullar açıldı.
• Anadolu’da özellikle Doğu Anadolu’da köylerin küçük ve dağınık olması dolayısı ile nahiye merkezlerine bölge ilkokulu düzeyinde mektepler açıldı.
• Darülfünuna yeni bölümler açılarak genişletildi.
• Harbiye, mülkiye ve askerî tıbbiyenin müfredatları geliştirildi.
• Daru’l-Muallimin yeniden düzenlenerek “Âliye” şubesi (Yüksek Öğretim Okulu) açıldı.
• Mekteb-i Funûn-ı Maliye, Ziraat ve Baytar Mektebi , Gümrük Mektebi, Hamidiye Ticaret Mektebi, Polis Mektebi gibi memur meslek mektepleri açıldı.
• Mekteb-i Hukuk, Hendese- i Mülkiye, Maliye Mektebi, Ticaret Mektebi, Deniz Ticareti Mektebi, kız sanayi mektepleri gibi yüksekokullar açıldı.
• Sanayi-i Nefise Mektebi açıldı.
• Rüşdiyelerden itibaren yabancı dil öğretimi zorunlu oldu. Birçok vilayette darülmuallimin ve hukuk mektepleri açıldı.
• İstanbul’daki Yüksek Öğretmen Okulu (Darülmuallimin-i Aliye) ilk ve orta dereceli okullara öğretmen yetiştirecek şekilde yeniden yapılandırıldı ve ülkedeki öğretmen yetiştiren kurumların sayısı otuzun üzerine çıkarıldı.
• Devletin kritik bölgelerinde yer alan aşiretlerin çocuklarını Osmanlılık bilinciyle yetiştirmek amacıyla İstanbul’da bir Aşiret Mektebi açıldı.
• Bağcılık ve Aşı Mektebi, Orman ve Maâdin Mektebi, Çoban Mektebi, Zeytincilik ve Yağcılık Mektebi, Sulama Drenaj Mektebi gibi tarım ve sanayi mektepleri açıldı.