XVIII. yüzyılın önemli bir düşünürü olan Mehmet Esad XVIII. yüzyılın ilk yarısında büyük bir üne kavuşmuştur. Devrin bilginleri tarafından Esad Hoca, Esad Efendi olarak anılmıştır. Yunanistan’ın Yanya şehrinde doğduğu için eserlerinde “Yanyavi’’ mahlasını kullanan Esad Efendi 1731’de vefat etmiştir.
İlk eğitimini Yanya’da aldı, medrese tahsilini de İstanbul’da tamamladı. İlme karşı arzusu ve üstün zekâsıyla kısa zamanda dikkatleri üzerine çekti. Mantık, felsefe, kelam, matematik, astronomi ve Öklid geometrisi alanlarında dersler aldı. Müderrislik ve kadılık görevlerinde bulundu.
Matbaada basılacak eserlerin tashihi (düzeltme) için teşkil edilen heyetin ve tercüme kurulunun üyeleri arasında yer aldı. III. Ahmet’in Topkapı Sarayı’nda kurduğu kütüphanede vazifelendirildi. Pek çok öğrenci yetiştirdi.
Lale Devri’nin en önemli ilim ve fikir adamlarından biridir. Eserleri, yetiştirdiği öğrenciler, yaptığı görevler ve özellikle felsefe ile mantık alanında Aristo’nun bazı eserlerini Grekçe’den Arapçaya çevirip yorumlaması ile tanındı. Bilgi ve birikimiyle ulema ve devlet adamlarının takdirini kazandı. Devrinin âlimleri kendisine “Muallim-i Salis (Üçüncü Öğretmen)” unvanını verdi.
Arapça, Farsçanın yanında Grekçe ve Latince de bilen Esad Efendi, XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde Sadrazam Damat İbrahim Paşa’nın öncülüğünde başlatılan yenileşme hareketleri çerçevesinde Grekçe’den tercüme yapan heyetin başkanlığına getirildi.
Sadrazam Damat İbrahim Paşa’nın isteğiyle Aristo’nun “Fizika’’ eserini İoannis Kottinius’un (Ayenis Kottinus) yorumunu esas alarak Arapçaya çevirmiştir. Bu çeviriye bazı görüşler eklemiştir. Bu esere “Talimü’sSalis” adını vermiştir. Günümüze kadar gelen çeviri ancak Fizika’nın ilk üç kitabıdır. Çeviride Yeni Çağ’ın buluşlarından teleskop ve mikroskoptan söz etmiştir.
Esad Efendi’ye göre insanın sahip olduğu yetenekler eğitim ve öğretimle geliştirilip disipline edilince o insan günlük hayatta, bilim ve sanatta daha başarılı olur. Bu fikri temellendirmenin ve tutarlı hâle getirmenin yolu mantık ilminden geçer.
İlk Yorumu Siz Yapın