Anadolu Kadınlar Birliği (Bacıyan-ı Rum)

En eski Osmanlı Devleti tarih yazarı Aşık Paşazade, Anadolu’da kurulan Ahilik teşkilatı (Ahiyan-ı Rum) yanında, bir diğer sosyal zümre olan Bacıyan-ı Rum‘dan (Anadolu Kadınlar Birliği) bahseder.

Aşık Paşazade Tarihi’nde dört sosyal zümre arasında Anadolu Kadınlar Birliği’ne de yer verilmesi, bu birliğin Ahi birlikleri kadar önendi hizmetler gördüklerini akla getirir.

Alman araştırmacı Franz Taeschener, Anadolu’da Ahilik teşkilatıyla aynı devirde kurulan bu teşkilatın varlığına inanamaz, çünkü o çağlarda Türk kadınının böyle bir teşkilat kuracak kadar bilinçlendiğine akıl erdiremez.

Bacıyan-ı Rum Nedir?

Bu sebepten bir yazım hatası olabileceğini düşünerek Hacıyan-ı Rum veya Bahşiyan-ı Rum’un yanlışlıkla Bacıyan-ı Rum olarak kopya edildiğine hükmeder. Bu tezi bir an kabul etsek bile, Anadolu hacıları veya Anadolu sihirbazlarının bir zümre halini almaları gerekirdi ki böyle bir teşkilatın mevcudiyeti tarihi bakımından söz konusu edilemez.

Bacı, Anadolu’da halen abla, kız kardeş manasını ifade eden bir kelime olarak kullanılmakta ve kadınların birbirlerine bacı diye hitap ettikleri bilinmektedir. Anadolu’da genellikle ahi zaviyeleri hali vakti yerinde bir ahi başkanı tarafından oluşturulurdu. Zaviyeler o yörede bağımsız bir üniteydi. Halkı sosyal kültürel ve dini konularda yönlendirici rol üstlenmişlerdi.

Anadolu’da tesis edilen ve sayıları binlerle ifade edilen bu zaviyelerin kurucuları arasında Bacı Ana, Sağrı Hatun, Savma Hatun gibi kadın adlarına rastlanılmaktadır. İbn-i Battuta da eserinde sık sık Anadolu kadınlarından söz etmektedir. O halde Anadolu’da Ahilik Teşkilatı yanında çok güçlü bir Anadolu Kadınlar birliğinin mevcudiyetinden bahsedebilir.

Kadınlar Birliğinin Faaliyeti

Anadolu kadınları birliği Ahilerin kadınlar kolu olarak yetim, kimsesiz genç kızları himayesine almış, onların eğitimlerinde, ev bark sahibi olmalarından sorumlu olmuşlardır.

Bunun dışında kimsesi kalmayan ihtiyar kadınların bakımı, genç kızların evlendirilmesi gibi birtakım sosyal hizmetlerde bulunmuşlar ve maddi sıkıntıda olanlara yardım etmişlerdir.

Ahi zaviyesinde gelen konuklara yemek hazırlamada, savaş zamanlarında ordunun ihtiyacı olan elbise ve savaş malzemelerinin bakımında ve onarımında yardımcı olmuşlardır. Ayrıca çeşitli kaynaklarda bu kadınların silah taşıdıkları ve savaşlara katıldıklarından bahsedilmektedir. Böyle olması da çok doğaldır; çünkü göçebe bir kavim olan Türklerde kadınlar da iyi bir at binicisiydiler ve devamlı baskınların yaşandığı bir dönemde silah kullanmak bir zorunluluktu.

Ahi Evren, Anadolu Bacıları (Bacıyan-ı Rum) örgütünün kurucusu Fatma Bacı’nın eşidir. Anadolu’daki büyük bir kadın örgütlenmesi olan bu örgüt kadın erkek ayrımını kabul etmemiş kökleri Anadolu’nun binlerce yıllık anaerkil yapısına uzanan kadının gücünü tekrar hatırlatmıştır.

Sufiler Anadolu’nun İslam ile değişen yeni inanç sisteminde, dine farklı bir yorum getirerek kadını güçlü kılmışlardır. Kuran’da erkeklerin kadınlardan üstün olduğu hakkındaki ayette bulunan erkek kelimesinin aslında er olduğunu ve kadının da erlik mertebesine ulaşabileceğini söylemişlerdir.

Fatma Bacı ve Hatun Ana, Hacı Bektaşi Veli tarafından sayılan ve sevilen insanlardır. Kadınların oluşturduğu bu birliğin eski Türk geleneklerine pek uymadığı, aksine antik dönem kadınlarının (Amazonlar ve Bakkhalar) devamı niteliği taşıması, gerçeğe daha yakın gözüküyor.

Anadolu kadınları teşkilatı, üyelerine şu telkinde bulunurlardı: “İşine, aşına, eşine sahip ol.” Bu söz ahi kadın teşkilatının ana ilkesi olmuştur.

İşine sahip ol; yani bilge ve becerikli ol ki, evinin düzenini koruyabilesin. Tasarruf et, fazla savurgan olma ki, ocağın devamlı tütsün. Eşine sahip ol ki, evine bağlı kalsın.

Anadolu kadınları sosyal yardımlar yanında ekonomiye önemli katlı sağlayan çeşitli el sanatlarında uğraşı vermişlerdir. Çadırcılık, keçecilik, halı, nakışçılık, örgücülük, kilim dokumacılık, oya dantelcilik ve kumaş imalinde ve bunlardan elbise yapılmasında faaliyet göstermişlerdir.