Coğrafi Keşifler, Coğrafi Keşiflerin Nedenleri ve Sonuçları

Orta Çağın en önemli olaylarından olan Haçlı Seferleri, Avrupalılar için ekonomik, sosyal ve siyasi alanlarda önemli sonuçlar meydana getirdi.

Orta Çağda İslam dünyası, hemen her alanda Avrupa’dan üstündü. Avrupalılar Haçlı Seferleri sırasında kendileri için yeni olan bilgi ve teknikleri öğrendiler. Barut, pusula, kâğıt, matbaa ve dokuma bunların başlıcalarıydı. Avrupalılar Doğu ve İslam dünyasına ait bu yenilikleri ülkelerine taşıdılar ve daha da geliştirdiler.

Coğrafi Keşiflerin Nedenleri

Doğuya giden ticaret yolları Türk ve İslam dünyasının kontrolünde bulunuyordu. İpek ve Baharat yolları ile gelen ticari mallar Venedik ve Ceneviz tüccarları tarafından Avrupa’ya yüksek fiyatlarla satılıyordu. Avrupalı tüccarlar, Müslümanların İpek ve Baharat yolları üzerindeki egemenliğini kırmak ve Doğu’nun zenginliklerine doğrudan ulaşmak için yeni yollar aramaya başladılar. Derebeyliklere son vererek güçlenen Avrupa’daki merkezî krallıkların daha zengin olma ve dünyayı tanıma istekleri, Avrupalıların Hristiyanlığı yaymak istemeleri Coğrafi keşiflerin diğer nedenlerindendir.

Coğrafi keşifleri Kolaylaştıran Faktörler

• Okyanus dalgalarına dayanıklı ve hızlı gemilerin yapılması,
• Uzun deniz seferlerini mümkün kılacak olan pusulanın Avrupalılarca tanınması,
• Coğrafya bilgisindeki gelişmeler ve cesur gemicilerin yetişmesi

Coğrafi keşiflerde Portekizliler ve İspanyollar öncü rol oynadılar. Portekiz Kralı Denizci Henri, Portekiz denizcilerine büyük destek verdi. Portekizlilerin başlangıçtaki amaçları Hıristiyanlığı Afrika’da yaymaktı. Ancak zamanla ekonomik amaçlar ön plana çıktı. Bartolomeu Dias (Bartelmi Diyaz) 1486 yılında Fırtınalar Burnu’na ( sonradan Ümit Burnu adı verilmiştir.), Vasco de Gama (Vasko dö Gama) ise 1497 yılında Hint Okyanusu’na ulaşarak Batı Hindistan kıyılarına ulaştı.

Bilgi Notu: Baharat Yolu hâkimiyeti için Portekizlilerle mücadeleye giren Osmanlı Devleti, bu mücadelede amacına ulaşamadı. Portekizlileri bölgeden uzaklaştıramadı. Portekizliler, Çin ve Japonya’ya kadar okyanusu kontrolleri altına aldılar. Hint Okyanusu’ndan Avrupa’ya sevk edilen mallar Portekizlilerin tekeline geçti.

Cenevizli gemici Christophe Colomb ( Kristof Kolomb), İspanya Krallığı adına Hindistan’ı bulmak üzere 1492 yılında İspanya’nın Palos Limanı’ndan hareket etti. Kristof Kolomb hep batıya doğru giderek Hindistan’a varacağını düşünüyordu. İlk seferinde San Salvador, Küba ve Haiti’yi buldu. Bu yerleri Hindistan’ın batısındaki adalar zannederek buraya Batı Hint Adaları adını verdi. Sonraki seferlerinde Antiller, Venezuela ve Orta Amerika ‘yı keşfetti. Ancak Kristof Kolomb yeni bir kıta keşfettiğini öğrenemeden öldü ( 1506). Başka bir İtalyan gemici Ameriko Vespucci ( Ameriko Vespuçi), Brezilya kıyılarına çıktı ve Kristof Kolomb’un bulduğu yerlerin yeni bir kıta olduğunu açıkladı. Bu yeni kıta onun adıyla Amerika olarak adlandırıldı. İspanyollar daha sonra Meksika (1519), Peru ve Kolombiya’yı ele geçirdiler (1531).

Bilgi Notu: İspanyollar bu bölgedeki İnka, Aztek ve Maya medeniyetlerini yerle bir ettiler. Bol miktarda altın ve gümüş ele geçirdiler. Bu altın ve gümüş Avrupalıların zenginleşmesine neden oldu. İspanyollar esir ettikleri yerlileri, altın ve gümüş çıkarmada, şeker kamışı ziraatinde zor şartlar altında çalıştırdılar. Daha sonra Afrikalı zencileri köle olarak getirerek maden, pamuk ve kahve tarlalarında çalıştırdılar.

Portekiz ve İspanyolları, İngilizler ve Fransızlar takip etti. İngilizler ve Fransızlar, Kuzey Amerika’da keşiflerde bulundular. Portekizli gemici Macellan, Hindistan’a yeni bir deniz yolu bulmak için denize açılarak (1519) Güney Amerika kıtasının en güneyinden Büyük Okyanus’a geçmiştir. Macellan, Filipinler’de öldürülünce yerine geçen Del Kano, Ümit Burnu yolundan İspanya’ya geri döndü (1522). Böylece tarihte ilk defa Dünya’nın çevresi dolaşılmış oldu. Dünya’nın yuvarlak olduğu fiilen ispatlanmış oldu.

Coğrafi Keşiflerin Sonuçları

• Yeni kıtalar, ülkeler ve okyanuslar bulundu. O ana kadar bilinmeyen medeniyetler, bitki ve hayvan türlerinin varlığı öğrenildi.
• Sömürge imparatorlukları kuruldu. İspanya ve Portekizlilerin başlattığı bu uygulama birbiri ardına diğer Avrupa devletlerini de harekete geçirdi.
• Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşti. Burjuvaların kuvvetlenmesi ve soyluların topraklarını alarak büyümesi Avrupa’da siyasi dengeleri değiştirdi.
• Ticaretle zenginleşen Avrupa’da bilim ve sanata değer veren, bilgin ve sanatçıları himaye eden mesen sınıfı oluştu.
• Akdeniz limanları önem kaybederken Avrupa’nın Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazanmaya başladı.
• Keşfedilen yerlere Avrupa’dan göçler oldu. Avrupa uygarlığı yeni bölgelere yayıldı.
• Hristiyanlık yeni ülkelere yayıldı. Ancak kilisenin savunduğu dünyanın düz olduğu fikrinin yanlış olduğunun öğrenilmesi kiliseye olan güveni azalttı.
• Bilim ve düşünce alanında önemli değişiklikler oldu. Bu durum Rönesans ve reforma ortam hazırladı.

Bilgi Notu: Coğrafi keşifler, Avrupa’nın ekonomik ve kültürel yönden ilerlemesine katkı sağlarken, başta Osmanlı Devleti olmak üzere Türk- İslam dünyasını olumsuz şekilde etkiledi. İpek ve Baharat Yollarının Avrupalıların eline geçmesi ve ticari faaliyetlerin okyanuslara kayması, Osmanlı Devleti’nin önemli gelir kaynaklarının elinden çıkmasına neden oldu.