Divân-ı Hümâyun, merkez teşkilatının en önemli kurumu olup Orhan Bey zamanında kuruldu. Devlet kurulu anlamına gelen Divân-ı Hümâyun’da siyaset, hukuk, sosyal, ordu, ekonomi ile ilgili her türlü konu görüşülüp tartışılır ve padişahın onayı ile karara bağlanırdı.
Divan toplantıları Topkapı Saray’ında, Osmanlı Devleti’nin cihanşümul özelliğini ortaya koyan Kubbealtı denilen salonda yapılırdı. Toplantı sonrası alınan kararlar sadece Osmanlı’yı değil aynı zaman da bütün dünyayı ilgilendirirdi.
Orhan Bey zamanından Fatih Dönemi’ne kadar Divan toplantıları her gün yapılmaktaydı. Fatih’le birlikte toplantılar haftada dört güne indirilmişti. XVII. yüzyılda Divan toplantıları haftada iki güne düştü. XVIII. yüzyılda ise Divân-ı Hümâyun idari bir kurum olarak işlevini kaybetmeye başladı. Divân-ı Hümâyun; günümüzde Danıştay, Yargıtay, Anayasa Mahkemesi, Bakanlar Kurulu gibi kurumların görevini yerine getiren önemli bir kuruldu. Divan’da alınan kararlar Osmanlı hukukuna göre kanun sayılırdı.
Divân-ı Hümâyun; din ve millet ayrımı yapmaksızın, hangi meslek grubundan olursa olsun herkese açıktı. Herhangi bir şekilde haksızlığa uğradığını düşünen ve mahallî kadılarca yanlış hüküm verildiğine inananlar, davalarını Divan’a getirebilirdi. Ayrıca askerî sınıf ve vakıf mensuplarından şikâyetçi olanlar için de Divan her zaman açıktı.
Divân-ı Hümâyun üyeleri ve görevleri şöyleydi;
Vezîriâzam: Siyasi ve askerî konularda geniş yetkilere sahipti. Padişahın mutlak vekiliydi ve padişahın mührünü taşırdı.
Vezirler: Sayıları dönem dönem değişen vezirler devlet işlerinde vezîriâzama yardımcı olurdu.
Kazaskerler: Anadolu ve Rumeli kazaskerleri Osmanlı yargı ve eğitim teşkilatı ile taşra idaresinden sorumluydu.
Defterdarlar: Anadolu ve Rumeli defterdarları Osmanlı maliyesinden sorumluydu.
Nişancı: Padişahın tuğrasını çeker, tımar ve zeametlerin kayıtlarını tutar, devletin iç ve dış yazışmalarını yapardı.
Yeniçeri Ağası: Sadece vezir rütbesi alan Yeniçeri Ağası askerin başı olarak toplantılara katılırdı.
Kaptanıderya: XVI. yüzyıldan itibaren donanma komutanı olarak Divan’a katılmıştır.
İlk Yorumu Siz Yapın