I. Meşrutiyet (23 Aralık 1876-14 Şubat 1878)

I. Meşrutiyet Dönemi, meşrutiyet taraftarı olmayan Abdülaziz’in Jön Türkler tarafından tahttan indirilerek yerine V. Murad’ın tahta çıkarılması; ancak V. Murad’ın aydınların ve ilerici devlet adamlarının istediği reformları yapabilecek biri olmasına rağmen ruh sağlığı bozulduğu için tahtan indirilmesi ve yerine tahta çıkarılması halinde meşrutiyeti ilân edeceğine söz veren II. Abdülhamid’in getirilmesi ve Kanun-u Esasî’nin ilânı ile başlar (23 Aralık 1876) ve Meclis-î Mebusan’ın kapatılmasına kadar sürer (14 Şubat 1878).

Dönemin temel özelliği, Osmanlı Devletinin Anayasalı bir döneme girmiş olmasıdır. Devlet artık padişahın isteklerine göre değil, Anayasadaki ilkelere göre yönetilecektir. Bu anayasaya göre; “Meclis-î Mebusan” ve “Meclis-î Âyân”dan oluşan bir parlamento oluşacaktır.

Meclis-î Mebusan’ın üyelerini halk, Meclis-î Âyân’ın üyelerini padişah seçecektir. Anayasada padişah hakları belirlenmişti. Fakat yine de tüm ağırlık ve yetki padişahtaydı. (Meclisi açma, kapama, tatil etme, meclisten çıkacak yasaları onaylama, hükümeti göreve getirme, azletme, v.s.) Bu yetkiler ise padişahı denetim altına almayı güçleştiriyordu.

I. Meşrutiyet, sonu 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’na varan Balkan buhranı içinde ilân edilmişti. Sonradan görülmüştür ki, II. Abdülhamid de Meşrutiyeti ilân için bir avuç Osmanlı aydını ile yaptığı pazarlıkta samimi değildir. Bir yandan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın (93 Harbi) çıkması, öte yandan hükümeti ve yönetimini kontrol amacı ile Meclis’te yapılan sert eleştiriler, Abdülhamid’in hoşuna gitmedi.

Anayasa’nın 113. maddesinin kendisine tanıdığı yetkiye dayanarak, 13 Şubat 1878’de, otuz oturum yapmış olan Meclis-î Mebusan’ı kapattı ve bu suretle Meşrutî Monarşi de sona erdi. Önce Brindizi’ye, sonra Taif’e sürgün edilen sadrazam Mithat Paşa 1884’te orada ortadan kaldırıldı. Bu tarihten sonraki 30 yıl (1878-1908) II. Abdülhamid’in baskıcı yönetim (istibdât) devridir.

İstibdât Devri’nde, bütün baskıya rağmen Jön Türkler tarafından İttihat ve Terakkî adlı gizli bir cemiyet kurulmuştur.