Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi

Resmi İsmi: Devlet-i Aliyye-i Osmaniye (Yüce Osmanlı Devleti).

1243 Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu Selçuklu Devleti merkezi otoritesini kaybetti. Bu ortamda Anadolu’da bir hayli Türk beyliği heyetti. Osmanlı Beyliği kısa bir müddette güçlenerek önce beylikten devlete daha sonra da devletten bir cihan imparatorluğuna yükseldi.

Osmanlı tarihini beş ana bölümde incelenir:

1. 1299–1453 Kuruluş Dönemi (Devletin kuruluşu – İstanbul’un fethi)
2. 1453–1579 Yükselme Dönemi (İstanbul’un Fethi – Sokullu Mehmet Paşanın ölümü)
3. 1579–1699 Duraklama Dönemi (Sokullu’nun ölümü – Karlofça Antlaşması)
4. 1699–1792 Gerileme Dönemi (Karlofça Antlaşması – Yaş Antlaşması)
5. 1792–1922 Dağılma Dönemi (Yaş Antlaşması – Saltanatın kaldırılması)

Makale İçindekiler

Toggle

Osmanlı Devletinin Kuruluşunda Genel Vaziyet

• XIII. asırda Anadolu’da; Anadolu Selçuklu Devleti, İlhanlı lar, Bizans İmparatorluğu ve Trabzon Rum Pontus Devleti gibi devletler bulunuyordu.
• Anadolu’da bu dönemde siyasal birlik yoktu. XIV. asır başlarında hiçbir politik güç tek başına Anadolu’ya sa hip olacak vaziyette değildi.
• İç ve Doğu Anadolu Bölgesi, Moğollar ile onların tesirindeki Anadolu Selçukluların elinde idi.
• Batı Anadolu’da Türkmen boyları bağımsız beylikler haline gelmeye başlamışlardı. Beylikler arasında iç çekişmeler yaşanmaktaydı.
• Osmanlı Beyliğinin kurulduğu sırada Balkanlar’da siyasal birlikten yoksundu. Devletler arası birlik yoktu, din ve mezhep dövüşleri nedeniyle daimi mücadele vardı. Bizans, İstanbul dışında Anadolu ve Rumeli topraklarındaki etkinliğini kaybetmişti.

Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi (1299-1453)

Osmanlılar, Oğuzların Kayı boyundandır. Osman Bey’in babası Ertuğrul Gazi idaresindeki aşiret, I. Alaaddin Keykubad (1220 – 1237) vaktinde Ankara’nın batısındaki Karacadağ yöresine yerleştirilmişti.

Aşiret, daha sonra uç bölgesine kayarak Söğüt – Domaniç bölgesini ele geçirdi ve buraya yerleşti. Ertuğrul Bey, can verinceye kadar Bizanslılarla savaşarak Selçuklulara hizmet etmiştir. Ertuğrul Gazi’nin ölümü üzerine aşiretin idaresi erkek çocuğu Osman Bey’e geçti (1281). Osman Bey bağımsızlılığını duyuru ederek Osmanlı Beyliğini kurdu (1299).

Osman Bey Dönemi (1281–1326)

• Bizans’tan Karacahisar, İnegöl, Yarhisar, Bilecik, Mudurnu ve Yenişehir’i aldı.
• Başkenti Bilecik’e taşıdı.
• Bizans’a karşı Koyunhisar Savaşı’nı kazandı. Koyunhisar ilk Osmanlı – Bizans savaşıdır (1302).
• İlk Osmanlı parasını bastırdı.

  Not: Osman Bey’in Bizans karşısında başarılı olmasında tasarılı ve düzenli akınlar yapması, diğer Türkmen beylerinin desteğini alması ve ahi şeyhlerinden Edebali’nin kızıyla izdivaç etmesi nüfuzunu güçlendirmede ehemmiyetli rol oynamıştır.

• Osman Bey döneminde düzenli bir silahlı güç yoktu. Eli silah tutan her erkek asker sayılırdı, ilk düzenli silahlı güç Orhan Bey vaktinde heyetti.

Osmanlı Beyliğinin Gelişmesinin Nedenleri

• Zayıflamış olan Bizans’a komşu olmaları ve bilhassa bu ülkeye karşı daimi cihat yapmaları
• Devlet idareninde üstün niteliklere sahip olmaları
• Doğudan gelen Türkmenlerin Osmanlı topraklarına yerleşerek devleti politik ve askeri açıdan güçlendirmeleri
• Aldıkları bölgelerde yaşayan halkın etnik özelliklerine dokunulmaması
• Balkanlarda uygulanan sistemli fetih ve iskân siyaseti
• Ahilik, Bektaşilik ve Mevlevilik gibi tarikatların desteğini almaları
• Gaza ve cihat anlayışından dolayı Müslüman beyliklerin desteğini almaları
• Merkezi otoritenin sağlanması
• Anadolu Beyliklerinin iç çekişmelerden dolayı Osmanlı Devleti ile uğraşamaması
• Adil ve müsamahalı bir siyaset izlenmesi

Orhan Bey Dönemi (1326–1362)

• Bursa fethedilerek başşehir yapıldı.
• Toprak kazançlarını hızla sürdürmüştür. İznik yine abluka edilmiş ve alınmıştır. 1337’de İzmit’in de alınmasıyla bütün Kocaeli Yarımadası, Üsküdar kıyılarına kadar Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
• Karesioğulları Beyliği alınmıştır (1345). Bu beyliğin alınmasıyla denizcilik faaliyetleri başlamıştır. (Karesioğulları Beyliği fethedilen ilk beyliktir.) Bu aynı vakitte Türk politik birliğini sağlama yolunda ilk adımdır.
• Orhan Bey döneminin en ehemmiyetli olayı Rumeli’ye geçiştir. Çimpe Kalesi alınıp Rumeli’ye geçiş sağlanmıştır (1353). Böylelikle fetihler kolaylaşmış fethedilen yerlere Türkmenler yerleştirilerek “iskân politikası” uygulanmıştır.

• Önce konar-göçer, Yörük ve Tatarların iskânları yapılır, böylelikle onların yerleşik hayata geçmesi sağlanır.
• Bir yerden muhacir alınırken, o bölgenin ekonomik ve toplumsal balansının bozulmamasına dikkat edilirdi.
• Göçmenler iskân yerinin özelliklerine uygun bölgeden seçilir, böylece hem iskân kolaylaştırır hem de göçmenlerin benzer koşullar sebebiyle yeni hayatlarına uyum sağlanırdı.
• Aralarında ihtilaf olan ailelerden biri göçmen seçilirdi, böylece anlaşmazlık nedeni ortadan kaldırılırdı.
• Göç edilen bölgede herkesin ihtiyacı karşılanır, vergi muafiyeti getirilir ve geri göç yasaklanırdı. Böylece dengeler savunurdu.
• İskân işlemi bir seferde yapılmazdı, aralıklarla tekrarlanırdı.

• Çok fazla sayıda Türkmene yurt bulmak
• Türkmen göçebelerinden fetihlerde istifade etmek
• Fethedilen bölgelerin Türkleşmesini sağlamak ve İslamiyet’i yaymak
• Fethedilen yerlerdeki egemenliği daimi hale getirmek

Orhan Bey döneminde devlet örgütü açısından önemli gelişmeler sağlanmıştır;

• İlk medrese İznik’te açıldı.
• İlk divan örgütü oluşturuldu.
• İlk donanma heyetti. (Karesioğulları Beyliğinin alınmasıyla 1345) Not:Karesi Beyliği’nin alınmasıyla Güney Marmara kıyıları Osmanlı toprağı haline getirilmiş, denizcilik faaliyetleri başlamış ve Rumeli’ye geçilmesi kolaylaşmıştır.
• Yaya ve müsellem ismiyle ilk düzenli silahlı güç oluşturuldu. (Silahlı güç)
• İlk vezir ve kadı tayini yapıldı. (idare ve hukuk)
• İlk sefer gümüş para bastırıldı.