Otuz Yıl Savaşları ve Sebepleri (1618-1648)

Martin Luther’in öncülüğünü yaptığı reform hareketleri Mezhep Savaşları olarak da anılan Otuz Yıl Savaşları‘nın başlamasına neden oldu. Birçok insan uzun süreli bu savaşlarda hayatını kaybetti. Westphalia (Vestfalya) Barışı ile bu savaşlar son buldu ve “hakimiyet” kavramı bu süreçle yeniden tartışmaya açıldı. Bu gelişmeyle birlikte Roma-Vatikan merkezli birleşik Avrupa yerini ulusal devlet merkezli, parçalanmış bir Avrupa’ya bıraktı.

Otuz Yıl Savaşları Öncesi Avrupa’nın Genel Durumu

Reform hareketleri ile kilise eleştirilmeye başlandı. Eleştiriler beraberinde sosyal kurumların yeniden düzenlenmesi düşüncesini doğurdu. Bu durum Avrupa’nın siyasi ve sosyal dengesini temelden sarstı. Luther’in reformlarının amacı mezhep ya da ekol kurmak değildi. Luther’den sonra gelen din adamları, krallar ve prensler papalığın otoritesinden bıkmışlardı. Kral ve prenslerin bir kısmı devlet otoritesini papalıktan ayırmak için Protestanlığa sıkıca bağlandı. Luther’in düşünceleriyle açığa çıkan reform hareketlerinin siyasallaşması, Avrupa devletlerinin iç ve dış işlerindeki dengeyi bozdu. Fransa ve Almanya başta olmak üzere XVI. yüzyılın ortalarında Protestanlar ve Katolikler arasında birçok çatışma yaşandı. Bu çatışmaların merkezinde tek kral, tek din ve tek hukuk düşüncesi vardı. Olayları çözme yerine başka inanç ve mezheplere karşı bir duruş içerisinde olan yöneticiler tarihe mal olan katliamları yaptı.

Otuz Yıl Savaşları’nın Sebepleri

Avrupa’daki dinî kökenli mezhep savaşlarının sonuncusu kabul edilen Otuz Yıl Savaşları, Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’na karşı Protestan Alman prenslerinin mücadelesi olarak başladı. Dinî sebeplerle başlayan savaşlarda, Habsburg ve Bourbon (Börbın) hanedanlarının siyasî mücadelesinin de rolü vardır. Augsburg (Ogsburg) Antlaşması, Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nda, 1555 yılında Protestanlar ile Katolikler arasında imzalandı. Barış antlaşması ile yasaklanan kilise mallarının kamulaştırılmasına Protestan prensler tarafından devam edildi. Bazı Alman prenslerin bu antlaşmada tanınmayan Protestanlığı benimsemesi Otuz Yıl Savaşları’na neden oldu.

Otuz Yıl Savaşları’nın Gelişimi

Katolik İspanya, Hollanda’yı işgal edip Batı Avrupa’da yayılmacı bir politika izledi. Avusturya Kralı Ferdinand, Protestanlara inanç özgürlüğü mahiyetindeki Augsburg Anlaşması’nı ihlal etti. Protestan din adamlarını sınır dışı edip Protestan öğretilerini yaktırdı. Protestanların 1618’de Prag’da Ferdinand’ın danışmanlarını hükumet binasının camından aşağı attırması gibi olaylar Otuz Yıl Savaşları’nı tetikledi. Habsburg Kralı Ferdinand Almanya genelinde Protestanlara karşı büyük bir savaş başlatmıştı, hızlı bir şekilde Protestanlaşan küçük Alman prensliklerini işgale başladı. O sıralarda da (1621) İspanya Kralı III. Philip, Protestan Kuzey Hollanda’ya karşı işgale başladı. Bu durum akabinde Protestanlar Hollanda, İngiltere, Danimarka, İsveç ve küçük Alman prenslikleriyle Katolik ittifakına karşı savaşa girdiler. Otuz Yıl Savaşları’ndaki en ilginç nokta ise koyu Katolik Fransa’nın Protestan ittifakını desteklemesi olmuştur.

Savaşın seyri 1631’e kadar Katoliklerin lehine gidiyordu, 1630’da İsveç’in de savaşa dâhil olması ve Ferdinand’ın İsveç kralına yenilmesiyle Protestanlar savaşı lehlerine çevirmeye başladı. 1635’te ise Fransa’nın İspanya’ya karşı savaşa girmesi ve 1640’ta Portekiz’in İspanya’dan bağımsızlığını ilan etmesiyle İspanya ve Habsburg hızla çözüldü, 1648’de Katolik müttefikler ile Protestanlar arasında Westphalia Barışı imzalandı (Görsel 1.10). Westphalia Barışı ile Avrupa halkına mezhep seçme özgürlüğü tanındı. Hollanda, İsviçre ve Portekiz gibi devletlerin bağımsızlığı kabul gördü. Modern devletler hukukunun temeli atıldı.

Otuz Yıl Savaşları Tarafları

Protestan Birliği: Fransa, Danimarka, Bohemya, İsveç, Norveç, Hollanda, İngiltere, Protestan Alman Prenslikleri

Katolik Birliği: Kutsal Roma Germen İmparatorluğu, İspanya, Avusturya, Bavyera, Katolik Alman Prenslikleri

Bilgi Notu: Fransa’da binlerce Kalvenist 1572’de kıyıma uğrarken Osmanlı Devleti Fransa’ya verilen kapitülasyonları kaldıracağını bildirerek olayları protesto etmiştir.